به مناسبت هفته پژوهش روابط عمومی دانشگاه با دکتر میر دهقان معاون پژوهشی دانشگاه مصاحبه ای انجام داده است که مشروح آن در ادامه می آید:
در ابتدا خود را معرفی کنید و بفرمایید چند سال است که به عنوان معاون پژوهش و فناوری دانشگاه فعالیت می‌کنید؟
این‌جانب سید حسین میردهقان، در حال حاضر معاون پژوهش و فناوری دانشگاه هستم. از تیرماه ۹۵ در این سمت مشغول خدمت هستم. در رشته مهندسی علوم باغبانی هر سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری را در دانشگاه شیراز گذرانده‌ام. از سال ۷۸ در دانشگاه ولی عصر( عج) مشغول به کار شده ام.
آموزش و پژوهش چه رابطه ای با هم دارند و مقوله پژوهش در مباحث توسعه چه جایگاهی دارد؟
در دانشگاه ها همواره واژه آموزش به همراه واژه پژوهش مطرح می‌شود. یعنی وظیفه‌ای که برعهده دانشگاه است، در درجه اول آموزش است. ولی همیشه سعی می شود، با پژوهش اطلاعات خود را به روز نگه داریم. در واقع دانشگاه های نسل اول را آموزش محور تعریف کردند؛ بعد از آن نسل دوم دانشگاه‌ها را دانشگاه‌های پژوهش محور و نسل سوم را دانشگاه‌های کارآفرین تعریف کردند. هم اکنون دانشگاه ها درحال حرکت به سمت دانشگاه‌های جامعه محور هستند؛ یعنی سیاست‌های بالادستی بیانگر ان است که اثرات دانشگاه، باید در جامعه حس شود. به همین دلیل مقوله پژوهش همواره جزء جدایی ناپذیر دانشگاه است که بتواند به عنوان یک ابزار مناسب در کلاس درس و جامعه برای حل مشکلات جامعه (هم مشکلات فرهنگی و هم صنعتی) راهکار ارایه نماید.
پژوهش ها در حوزه علوم انسانی چه جایگاهی دارد؟
بحث های پژوهشی در حوزه علوم انسانی اگرچه کمی متفاوت از حوزه‌های دیگر است. ولی اصول کلی یکسان است. در این حوزه پژوهش بیشتر به صورت تالیف، ترجمه، تصنیف و تصحیح انتقادی مورد توجه قرار می‌گیرد. مورد بعدی در پژوهش‌های علوم انسانی کرسی های نظریه پردازی است. این کرسی‌ها اگر به خوبی برگزار شود، میتواند هم از نظر امتیاز و هم از نظر اهداف پژوهشی نیازها و اهداف مورد نظر را، برآورده می کند. کرسی های نظریه پردازی یک دبیرخانه مرکزی دارد که دانشگاه باید ابتدا زیر نظر این دبیرخانه فعالیت کند، سپس مجوز اجرای مستقل کرسی های نظریه پردازی به دانشگاه داده خواهد شد. حوزه علوم انسانی تنوع گسترده‌ای از رشته ها را دارد و همواره سعی شده است در تدوین آیین نامه برای همکاران جایگزین‌هایی در نظر گرفته شود. از لحاظ انجام طرح‌های پژوهشی همکاران رشته های علوم انسانی هم طرح های پژوهشی فراوانی انجام داده اند. حتی زمان هایی بوده که ما در حوزه های تجربی طرح های پژوهشی برون دانشگاهی نداشتیم، ولی در حوزه علوم انسانی در همان زمان همکاران ما طرح هایی را برای بیرون دانشگاه انجام داده‌اند.
ارتباط پژوهش با فناوری چیست؟ آیا ظرفیت های پژوهشی دانشگاه از بالقوه به بالفعل تبدیل می شود؟
نگاه غالب در حوزه پژوهشی وزارت علوم و امروز جامعه دانشگاهی، پژوهش‌های مورد نیاز جامعه و صنعت است. پژوهش‌هایی که منجر به یک فناوری و یا حل یک مسئله از جامعه بشود. آیین نامه هایی هم که اخیراً تدوین شده است در این راستا است. البته دانشگاه ما، در بعضی از آیین‌نامه‌ها پیش قدم بوده است. از روزی که بنده افتخار خدمت‌گذاری در حوزه معاونت پژوهشی را پیدا کردم، شورای ارتباط با صنعت در راستای تسهیل ارتباط های پژوهشی دانشگاه با بخش های صنعتی شکل گرفت و نتیجه آن، حضور پژوهشگران و اساتید در جامعه و صنعت بوده است. ابتدا که ما آیین نامه‌های ارتباط با صنعت را تدوین می‌کردیم، سوالاتی از طرف همکاران راجع به نحوه کار آموزشی استاد در کلاس و یا راهنمایی دانشجویان ارشد و دکترا و چگونگی ارتباط پیدا کردن با صنعت مطرح می‌شد. در همان زمان بعد از طرح آیین نامه ما، در شورای دانشگاه، از طرف وزارت علوم، آیین نامه حضور اساتید و پژوهشگران دانشگاهی درمیان جامعه و صنعت به دست ما رسید و شبهه ها را از ذهن ها پاک کرد. که کار ما را در اجرای این آیین نامه، راحت نمود. بعد از تصویب این آیین نامه سه نفر از اساتید از این آیین نامه استفاده کردند. حتی این آیین نامه برای تبدیل وضعیت اساتید از پیمانی به رسمی آزمایشی الزامی است. که این نشان از اهمیت حضور اساتید در میان جامعه و صنعت از نظر مسئولین دارد. موضوع دیگر هدفمند کردن فعالیت های پژوهشی در دانشگاه است. در این راستا دانشکده‌ها ترغیب شدند که گروه‌های پژوهشی تقاضا محور را تشکیل دهند. در شیوه نامه اجرایی تشکیل این گروه ها، سعی شد از امکانات موجود دانشگاه استفاده شود؛ که تشکیل این گروه ها برای دانشگاه، بار مالی و یا جذب نیروی انسانی و یا اختصاص ساختمان نداشته باشد. خب بعد از اخذ مجوز از هیأت امنای دانشگاه برای تشکیل این گروه ها بعد از مدتی در آیین نامه وزارت علوم هم، در اردیبهشت سال ۹۸ تصحیح شد و بر مصوبات ما صحه گذاشت. امیدوارم دانشکده ها به ما کمک کنند که بتوانیم در راستای اجرای این مصوبات و رفع مشکلات جامعه و صنعت، قدم‌های بیشتری برداریم.
پژوهشگران برتر دانشگاه بر اساس چه معیار هایی انتخاب می شوند؟
آیین نامه انتخاب پژوهشگران برتر در سال ۹۷ بازنگری شد و سعی شده است که اعضای هیئت علمی بیشتری را مورد تقدیر قرار دهیم. ملاک سنجش همان آیین نامه ارتقاء اعضای هیأت علمی است. اما سعی شده در انتخاب پژوهشگر برتر، کارهای با کیفیت، بیشتر دیده شوند. با خوشحالی خدمتتان عرض می‌کنم که امسال تعداد مقاله های با کیفیت بالا، به نسبت سال‌های قبل، به مراتب بیشتر بوده که تعجب رؤسا و معاونین دانشکده ها را هم برانگیخته است.
با توجه به تحریم هایی که کشور درگیر آن است و لزوم داخلی سازی تکنولوژی های صنعتی، آیا در دانشگاه ما، پژوهش های صنعتی امسال افزایش یافته؟ و آیا پژوهش ها منجر به صنعتی سازی آنها هم شده است؟
در سال اخیر که تحریم‌ها علیه کشور ما شدت یافته، باید عرض کنم که مبالغ قراردادهای پژوهشی بخش صنعت با دانشگاه افزایش بسیار چشمگیری داشته است. که جای بسی خوشحالی دارد. اما نکته بعدی این است که یافته های علمی دانشگاهی، در حد آزمایشگاهی است. زمانی که یک یافته علمی بخواهد در حد صنعتی عرضه شود، دیگر محیط آزمایشگاه جوابگوی کار نیست. با توجه به مذاکراتی که با بخش صنعت شده است، تولید نیمه‌صنعتی طرح های مختلفی در دست اقدام می باشد. مجموع ارزش این قراردادها بیش از یک میلیارد تومان می باشد.
همانطور که مستحضر هستید جناب رئیس جمهور در سفری که به رفسنجان داشتند، قول تأسیس پارک علم وفناوری در رفسنجان دادند. ابتدا بفرمایید که پارک علم و فناوری چیست؟ و بعد بفرمایید که شما چه اقداماتی در این چند روزه در این راستا انجام داده اید؟
پارک‌های علم و فناوری مراکز تخصصی هستند، که به پرورش ایده‌ها کمک می‌کنند. این کار توسط مرکز رشد دانشگاه که اولین مرکز رشد مستقل استان است، هم انجام می‌شود؛ اما پارک علم و فناوری از منابع مالی بیشتری نسبت به مرکز رشد دانشگاه برای پرورش و توسعه ایده های علمی و هدایت آنها به سمت تجاری‌سازی برخوردار می باشد. در این پارک به جز دانشگاهیان، افراد عادی هم که صاحب ایده های خوب هستند، می توانند از این امکانات استفاده کنند. لازم به ذکر است، در هر استان مجوز تأسیس یک پارک علم و فناوری داده می‌شود. لذا مجوز تأسیس پارک علم و فناوری، در رفسنجان، نشان از وجود پتانسیل بالا، در جهت صنعتی شدن این شهر می باشد. بعد از قول جناب رئیس جمهور، بلافاصله نامه‌ای توسط رئیس دانشگاه آماده شد و بنده آن نامه را به وزارتخانه بردم و پیگیر انجام این قضیه شدم. همچنین ابلاغی از طرف ریاست دانشگاه به رئیس دفتر دانشگاه صادر شده است که پی گیر اجرایی شدن مصوبات در سطح وزارت و سازمان برنامه و بودجه باشند رایزنی ها و پی گیری ها ادامه دارد تا روند تأسیس پارک علم و فناوری رفسنجان به نتیجه مطلوب برسد.
در پایان اگر نکته خاصی مدنظرتان است بفرمایید.
فقط می‌خواهم تجربه خود را که در سه سال و نیم گذشته در این حوزه داشته‌ام بیان کنم. بعضی اوقات حس می کنم که همکاران انتقاداتی را در ارتباط با تعداد مقاله ها و یا رتبه بندی دانشگاه به حوزه پژوهش وارد می‌کنند؛ که دانشگاه ها درحال رفتن به سمتی هستند که فقط مقاله برای آنها مهم است. عرض می کنم که اگرچه گسترش مرزهای دانش از طریق چاپ مقاله یکی از برون دادهای پژوهش است. و نمی‌توانیم مقالات معتبر که در سراسر دنیا چاپ می شود را نادیده بگیریم. اما در کنار این فعالیت‌های پژوهشی آیین نامه بندهای متفاوتی دارد، که از امتیاز بالایی برخوردار است. تولید دانش فنی، تأسیس شرکت‌های دانش‌بنیان، ارایه کرسی های نظریه پردازی، جذب گرنت از مراکز صنعتی، تألیف، تصنیف و تصحیح انتقادی کتاب و طرح های برون دانشگاهی درکنار مقاله میتواند مجموعه‌ای از امتیازهای پژوهشی را شامل شود. در فرایند تولید دانش برای این که دانش به ایجاد یک فناوری منجر شود، حلقه های مختلفی باید به صورت زنجیر وار به هم متصل باشند. یکی از آن حلقه‌ها می تواند کارهای پژوهشی بنیادی و مقاله‌نویسی باشد. امروزه حتی نگاه هیأت ممیزه دانشگاه برای ارتقای مرتبه از چاپ مقاله فراتر رفته و حل مشکلات و نیازهای جامعه از طریق شرکت دانش بنیان مورد توجه قرار گرفته است.
تولید دانش باید در راستای رفع نیازهای جامعه و صنعت حرکت کند.
از همکاران خوب خود، خواهشمندم که امیدوارانه به کارهای پژوهشی اصیل خود ادامه دهند. شاید تحریم‌ها باعث کمبود بودجه باشد، اما این مشکلات موقتی است و در درازمدت افراد امیدوار به نتیجه مطلوب خواهند رسید.
در پایان از همه همکاران خود در حوزه معاونت پژوهشی که دلسوزانه در این حوزه زحمت می کشند، همچنین از روابط عمومی دانشگاه که این فرصت را در اختیار بنده قرار داد، تشکر می‌کنم.